ЛАБЫҤКЫРГА, ҮӨДЭН ТҮГЭҔЭР…

Одиночная экспедиция Андрея Соловьева из Воронежа на Лабынкыр Оймякон для поиска чудовища 15 июня 2016 до мая 2017

Справка : Андрей Соловьев  Воронеж . Сотрудник Русского Географического Общества. Инструктор Центра специальной подготовки. Специалист по выживанию в условиях дикой природы. Инструктор по туризму

Андрей  Соловьев  рассказывает и дал интервью местной газете Якутии Саха Сирэ  :  Мне 30 лет ,  родился  я  в  Монголии , ребенком переехал и  вырос в Воронеже , окончил школу и колледж. Сейчас работает по специальности Инструктор по туризму в Воронеже. Не женат , есть девушка с которой встречаюсь. Побывал уже много где по России и понравилось как чистые красивые места природы :  Алтай , урал и кавказ.  21 июля 2016 написал запись на своей странице вконтакте  : Уехал в Якутию на озеро Лабынкыр 

Заявление миру  : Люди настолько отдалились от природы что стали ее называть дикой.

ЛАБЫҤКЫРГА, ҮӨДЭН ТҮГЭҔЭР…

Орто дойдуга араас дьикти дьарыктаах дьон баарын, киһи тулуура муҥура суоҕун бүгүн кэпсэппит киһим бигэргэтэн биэрдэ. Ол курдук, Саха сирин тымныытын билээри, Лабыҥкыр күөл номоҕун сөргүтээри, кыһыҥҥы таҥаһа, эмэ-томо суох Андрей Соловьев сылаас Воронеж куоракка сыппакка, тоҕо манна кэллэ? Бачча эдэр, отут саастаах киһи туох санааттан маннык быһаарыыны ылынна? 

Лабыҥкыр номоҕун батыһан

— Андрей, бэйэҥ тускунан кэпсээ эрэ?
— Мин Монголияҕа төрөөбүтүм. Оҕо эрдэхпинэ Воронеж куоракка көспүппүт. Оскуоланы, колледжы онно бүтэрбитим. Билигин Воронежка анал бэлэмнээх буолуу киинигэр, ону таһынан туризм инструкторынан үлэлиибин. Айылҕаҕа сылдьан, ыксаллаах быһыыга хайдах тыыннаах хаалар ньымалары үөрэтэбин. Ыал буола иликпин. Доҕор кыыстаахпын.
— Хаһан маннык Өймөкөөҥҥө баран олорор санаа кэллэ? Онно ханна тиийэҕин? Ким көрсөрүй?
— Араас сирдэргэ сырыттым. Алтаайга, Ураалга, Кавказка, академик Обручев аатынан сис хайаларга. Арассыыйа анараа уһугун үксүн кэрийдим диэххэ сөп. Оттон бу Саха сиригэр маҥнайгы кэлиим буолар. Тымныы полюһун туһунан истэн олуһун диэн сэргээбитим. Мин дойдубар Воронежка холоотоххо, икки төгүл тымныы сир буоллаҕа. Уонна Лабыҥкыр күөл абааһытын туһунан номоҕу эмиэ улаханнык интэриэһиргээбитим. Бу кыстыы баран иһэр сыалым сүрүн төрүөтэ буолар. Алҕас табылыннаҕына, көстүбэт дьикти кыылы хаартыскаҕа уонна киинэҕэ уһулбут киһи диэн баҕа санаалаахпын. Ол инниттэн күөл кытыытыгар олохсуйуоҕум.
— Санааҥ кытаанаҕа бэрт эбит. Биһиги кыһыммыт аан дойдуга тымныытынан аатырар. Таһырдьа тахсан салгыҥҥа үрдэххинэ, тыһыргыыр тыастаах буолар. Уонна оттон, Лабыҥкыр аарыма күөллэр ахсааннарыгар киирэрин иһиттиҥ ини?
— Истэн. Лабыҥкыр күөл 15 км усталаах уонна 4 км туоралаах. Мин Лабыҥкыр күөл абааһытын туһунан номоҕу итэҕэйэбин. Истибитим, араас дьон көрдөөбүттэрин. Ол эрээри, ол дьон уһаабыта нэдиэлэ буолбуттара буолуо. Оннук кылгас кэмҥэ көстүмүөн эмиэ сөп буоллаҕа. Билигин миэхэ биир сыл баар. Туох эмэ кырдьык баар буоллаҕына, ити кэм иһигэр көстөр ини. Ити салгын тыһырҕаан тыаһыырын туһунан эмиэ аахпытым. «Сулус тыаһа» диэн ааттыыллар эбит.
— Ханна олорор санаалааххыный? Бириэмэҥ ыгым, сайыммыт бүттэ диэххэ сөп. Күһүҥҥү эрэ кэм хаалбыт эйиэхэ. Үс ыйы кыайбатынан суору кытары соҕотоҕун биһиги айылҕабыт усулуобуйатыгар хааларгын өйдүүр инигин? Маҥнай тиийдиҥ да тугу гынаҕын?
— Оннук, өйдүүбүн. Бириэмэм, кырдьык, ыгым. Эрдэттэн бэлэмнэнэн, күммүн, ыйбын аттарынан баран истэҕим. Маҥнай күөлү уһаты-туора устабын. Олохтоох сири-уоту үөрэтии диэн буолар. Оннук сүрүн олорор сирбин булабын. Балааккабын туруорабын, аспын булунабын. Сүрүн аһылыгым балык буолар. Ол кэннэ кыстыырдыы буор дьиэ хастан барыаҕым. Оһохпун туой булан, билиитэ курдук хаптаҕай гына оҥорон, уокка хатаран оҥостуоҕум. Бу эһиги көмүлүөккүтүгэр майгынныыр ньыманан. Айаҕын кыра гыныаҕым. Ити курдук аспын хаһаанар сирбин эмиэ хастан бэлэмниэҕим. Куттал суоһуурун сэрэтэр анал тутуулары ыытабын. Холобур, кыра анал сап быалаах баран иһэбин. Олорор сирим тула өттүгэр 50 м иэннээх гына быабын тардабын. Сиртэн 30 см үрдүктээх гына баайан баран, хас да сиринэн кыра чуорааннары ыйыаҕым. Алҕас, ким эмэ ыалдьыттыыр түгэнигэр, бэлэмнэнэрбэр 10 — 15 сөкүүндэлээх буолар гына. Дьиэм таһыгар үөһэ хатааста охсон тахсар тиит баар буолуохтаах. Тыатааҕы эҥин буулуур түгэнигэр. 

Кыһыҥҥы соно суох

— Туох туттар сэптээх-сэбиргэллээх, таҥастаах-саптаах, астаах-үөллээх бардыҥ?
— Бу сүгэһэрим 70 киилэ ыйааһыннаах. Манна утуйар мөһөөччүк, балаакка, 3 устуука илии эрбиитэ, сүгэ, күрдьэх баар, уктарын антах оҥостуоҕум. Ону таһынан 4 быһах, өрүү сибиитэрэлэр бааллар. Сонум эҥин суох.
— Ок-сиэ, соно да суох баран иһэр эбиккин дии. Тохтоо, толкуйдан, сыыһаны оҥорон эрэр эбиккин диэхпин баҕардым.
— Биллэрин курдук, ханнык баҕарар хайа күөллэригэр үрэхтэр кэлэн түһэллэр. Ол үрэхтэри батыһа араас кыыл-сүөл уулуу киирэр суоллаах, орохтоох буолар. Оннук ороҕу буллум да албас тоһуур оҥоробун. Орох ортотугар дириҥ соҕус аппа хаһабын. Ол аппам түгэҕэр тутуубуттан ордубут сиэрдийэм төбөлөрүн уһуктаан баран, уһугунан утары туруору батары анньабын. Салгыы үрдүнэн синньигэс титириктэри тэлгэтэн баран, сэбирдэҕинэн, отунан бүрүйэн кэбиһиэҕим. Икки өттүнэн туора барбаттарын гына быһыттаан бүөлүүбүн.
Кыыл таба эҥин түбэһиэн наада, маннык ньыманан туртастары эрдэ бултаан турардаахпын. Ол тириини имитэн, кыһыҥҥы таҥаспын бэлэмниэҕим. Ити, кырдьык, сүрүн кыһалҕам буолар. 

Чугас дьонум эрэлэ

— Төрөппүттэриҥ, чугас дьонуҥ бу маннык сылдьаргын туох дии саныылларый? Лабыҥкыртан хайдах сибээскэ тахсаҕын?
— Дьонум маҥнай утаа утарылаһаллара, бопсоллоро. Онтон сыыйа эрэнэр буолбуттара. Билигин холкутук сыһыаннаһаллар. Төрүт долгуйбаттара буолуо диэбэппин. Оҕо эрдэхпиттэн санаабыппын оҥоробун, ол иһин өйүүллэр. Кинилэр өйөбүллэрэ миэхэ улахан төһүү күүс буолар. Өймөкөөн Томторуттан ыла сибээһим суох. 

Инним диэки эрэ көрөбүн

— Саха сиригэр айаннаан иһэн, санааҥ уларыйбата, сыыһан эрэр эбиппин диэн толкуй кэлбэтэ дуо?
— Оннук суох. Инним диэки эрэ көрөбүн.
— Биһиги, сахалар, итэҕэлбит туһунан тугу эмэ билэҕин дуо?
— Адьас кыратык диэххэ сөп. Айылҕаҕа сылдьыахпыттан иччилэри дьиҥнээхтик итэҕэйэбин. Эһиги, сахалар, билэргитин истэн олус сөхтүм. Кырдьык, ботугуруу, кэпсэтэ, махтана сырыттахха табыллар. Көстүбэт туох эрэ баар.

Мин көҥүлбүн, аар тайҕа — мин эйгэм

— Айылҕаҕа соҕотоҕун өр олордоххо туох санаалар киирэллэрий?
— Төрүт айылҕаҕа төннөҕүн, биир ситимҥэ киирэн хаалаҕын. Ис-искиттэн дуоһуйууну ылаҕын. Төрдүлэрбэр төннөр курдук сананабын. Дьон сайдыы суолун батыһан, айылҕаттан наһаа тэйдэ. Айылҕабытын «Дьиикэй» диэн ааттыыр буолбуппут. Дьиҥэр оннук буолбатах.
Дьиэҕэр курдук тутта-хапта, холкутук сылдьыахтааххын. Оччоҕо эрэ кини эйигин ылынар. Күөллэр, үрэхтэр ууларын амтанын араарар буолан бараҕын. Киһи айылҕалыын быстыспат ситимэ онтон саҕаланар. 

Андрейдыын кэпсэтэ олорон, кини эрэллээх санаатын, булгуруйбат дьулуурун ымсыыра иһиттим. Боппуруостарбар көнөтүнэн хоруйдуура, киһи санамматаҕын оҥорор былааннааҕа ытыктабылы эрэ үөскэтэр. Былыр сайдыы таһыма намыһаҕар, өбүгэлэрбит биһиги тымныыбытыгар кыстаан, астарын булунан олордохторо. Бу соҕуруу дойду уола эмиэ бэйэтин холонон көрөөрү, араас ыарахан, уустук эйгэҕэ тыыннаах хаалыы ньымаларын баһылаары туруоруммут сыалын өйдөөн, сахалыы алҕаан, хайаан даҕаны көрсүһүөх буолан кэпсэтиибитин түмүктээтибит.